ملك صنعتي
سطح شكوفايي كه بشر امروز به آن رسيده است و پيشرفت عظيم آن در ادبيات، هنر و فناوري همه حاصل فعاليت خلاق انسان است. حمايت و ترويج فعاليت هاي چنين افرادي به نفع تمام بشريت است. با شروع از اين واقعيت، قانونگذار نوعي از اموال را ايجاد كرده است كه شبيه اموال غير منقول است، اما داراي ويژگي نامشهود است. اين نوع اموال كه در حقوق به آن «مالكيت نامشهود» مي گويند، عموماً تحت دو عنوان اصلي بررسي مي شود: اولي مالكيت معنوي و دومي مالكيت صنعتي. مالكيت معنوي؛ ادبيات، هنر، موسيقي، معماري و غيره حوزه اي به نام آثار كپي رايت را پوشش مي دهد. مالكيت صنعتي عمدتاً برندها، اختراعات و طرح‌ها در زمينه‌هاي صنعت و فناوري را پوشش مي‌دهد.
حقوق مالكيت معنوي و صنعتي هر دو توسط قوانين جداگانه اي در قانون ما تنظيم مي شوند. قانون تنظيم مالكيت فكري، قانون شماره 5846 حمايت از آثار معنوي و هنري است و بيش از يك قانون در مورد مالكيت صنعتي وجود دارد. علائم تجاري به شماره 556، طرح ها به شماره 554، قوانين ثبت اختراع (فرمان) به شماره 551 و غيره. مانند.
بين مالكيت فكري و مالكيت صنعتي جنبه هاي مشابه و بسياري از جنبه هاي متفاوت وجود دارد. اگر جنبه هاي مشابه را برشماريم مي توان به موارد زير اشاره كرد:
1- هر دو حق دائمي است. به عنوان مثال، مدت حفاظت از يك اثر هنري مادام العمر + 70 سال، مدت حفاظت از يك علامت تجاري 10 سال و مدت حفاظت از يك پتنت 20 سال است. وقتي اين دوره ها تمام شود، هم حق صنعتي و هم كار متعلق به كل جامعه است. بنابراين ناشناس مي شود.
2- در هر دوي آنها حقوق داراي خصوصيات ملكي بوده و قابل رسيدگي قانوني است. به عبارت ديگر مي توان آن را خريد، فروخت، واگذار كرد، با جواز، رهن، وثيقه و ... اجاره داد. (در آثار، اين مسائل مربوط به حقوق مالي است. در حقوق اخلاقي مطرح نيست. پس مثلاً هرگز نمي توانيد نام پديدآورنده اثر را حذف كنيد.)
3- در هر دوي آنها به منظور حفظ حقوق، مجازات حبس، فرصت غرامت نقدي و غير مالي در نظر گرفته شده است.
4- در هر دو مورد، تشريفات دادرسي و مداخله سريع اتخاذ و اصل اقدام از طريق دادگاه هاي تخصصي اتخاذ شد.
5- در هر دو مورد تخلف (تكثير-استفاده غيرمجاز) رقابت ناعادلانه تلقي مي شود و مقررات رقابت ناعادلانه قانون تجارت علاوه بر قوانين خاص اعمال مي شود.
اگرچه اينها جنبه هاي مشتركي دارند، اما تفاوت هاي مهمي بين حقوق مالكيت معنوي و صنعتي وجود دارد. اگر اين تفاوت ها را فهرست كنيم، مي توان به موارد زير اشاره كرد:
1- هيچ نهادي وجود ندارد كه بتوان حقوق مالكيت معنوي را در آن ثبت كرد. حفاظت از يك اثر هنري زماني آغاز مي شود كه در دسترس عموم قرار گيرد. در حقوق مالكيت صنعتي يك موسسه ثبت تاسيس شده است و اين امر توسط موسسه ثبت اختراع تركيه كه مركز آن در آنكارا واقع شده است انجام مي شود. در حالي كه براي اثبات اينكه يك حق معنوي متعلق به چه كسي است، كافي است، فرصت هاي گسترده اي براي حقوق ثبت شده در حقوق صنعتي فراهم مي شود. حمايت از حقوق صنعتي غيرمالكي تقريباً وجود ندارد.
2- براي اينكه محصول ايجاد شده به عنوان يك حق معنوي محفوظ بماند، داشتن مال مالك آن الزامي است و به دنبال زيبايي هنري و ويژگي هاي زيبايي است. اما در حقوق صنعتي چنين الزامي وجود ندارد. براي حفظ حق صنعتي، رعايت معيارهاي «قابل استفاده در صنعت» كافي است.
3- جنبه معنوي كار فوق العاده مهم است. اين موضوع با هيچ توافقي قابل رفع نيست. اما در حقوق صنعتي چنين تعهدي وجود ندارد، مگر الزام استثنايي به استفاده از نام مخترع.
4- در استفاده از حقوق معنوي به انجمن‌هاي حرفه‌اي تشكيل‌شده توسط هنرمندان حقوق و فرصت‌هاي ويژه اعطا شده است. به عنوان مثال، SESAM (انجمن آثار سينمايي)، MESAM (انجمن هنرمندان موسيقي) و غيره. به منظور حفظ حقوق اعضاي خود، سازمان هايي از اين قبيل مي توانند طرح دعوي، مجازات افراد ذينفع و طرح دعوي براي جبران خسارت. در حقوق صنعتي چنين امكاناتي وجود ندارد. هر كس حق دارد خودش بايد از آن پيروي كند.
5- در حقوق صنعتي حقوق و فرصت هايي مانند اعتراض و رساندن تصميمات موسسه به دادگاه وجود دارد. با اين حال، چنين نهادها و فرصت هايي در حقوق مالكيت معنوي وجود ندارد.
مقايسه حقوق فكري و حقوق صنعتي به مواردي كه اشاره كردم محدود نمي شود، بلكه اينها موضوعات مهم هستند. اميدوارم خوانندگان اين را درك كنند، زيرا يك مقايسه گسترده تر از محدوده مقاله فراتر مي رود، و من به شما درود مي فرستم.
برچسب: ،